مختصات: شرقی′۴۰°۵۱ شمالی′۳۹°۳۲ / ۵۱٫۶۶۷غرب ۳۲٫۶۵جنوب برای دیگر کاربردها، اصفهان (ابهام‌زدایی) را ببینید. اصفهان
اصفهان اصفهان شرقی‌۵۱°۲۴′ شمالی‌۳۲°۲۳′ / °۵۱٫۴۰شرقی °۳۲٫۳۹شمالیاز بالا سمت چپ:پل خواجو، چهل ستون، سی و سه پل، میدان نقش جهان، مسجد جامع اصفهان، مسجد شیخ لطف الله. اطلاعات کلی کشور  ایران استان اصفهان شهرستان اصفهان بخش مرکزی نام(های) قدیمی سپاهان، اسپهان،اسپادانا، جی، گی، گابیان مردم جمعیت {{{220}}} رشد جمعیت ۱٫۰ درصد تراکم جمعیت ۵٬۲۴۰[۲] نفر بر کیلومتر مربع زبان‌ گفتاری فارسی مذهب بیشینه:مسلمان. کمینه:مسیحی جغرافیای طبیعی مساحت ۱۷۷٫۸۹ کیلومتر مربع[۳] ارتفاع از سطح دریا ۱۵۷۰ [۴] آب‌وهوا میانگین دمای سالانه ۱۶ میانگین بارش سالانه ۲۰۰ روزهای یخبندان سالانه ۶۰ اطلاعات شهری شهردار مرتضی سقاییان‌نژاد ره‌آورد گز، صنایع دستی،پولکی و نبات پیش‌شماره تلفنی ۰۳۱۱ وبگاه esfahan.ir شناسه ملی خودرو ایران ۱۳، ۵۳[نیازمند منبع] تابلوی خوش‌آمد به شهر به دیار نصف جهان و شهر گنبدهای فیروزه‌ای خوش آمدید. اِصفَهان  آوایش راهنما·اطلاعات شهری باستانی-توریستی در مرکز ایران است. این شهر مرکز استان اصفهان و نیز مرکز شهرستان اصفهان است. اصفهان به لحاظ جمعیت پس از تهران و مشهدسومین شهر بزرگ و توسعه‌یافتهٔ ایران و یک‌صد و هفتاد و یکمین شهر پرجمعیت دنیاست.[۵][۶]این شهر در میان سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۷۲۲ میلادی به ویژه در قرن شانزدهم میلادی در میان حکومت صفویان هنگامی که برای دومین بار پایتخت ایران شد، رونق فراوانی گرفت. حتی امروزه نیز شهر مقدار زیادی از شکوه گذشته خود را حفظ کرده‌است. بناهای تاریخی متعددی در شهر وجود دارد که تعدادی از آن‌ها به عنوان میراث تاریخی در یونسکو به ثبت رسیده‌اند.[۵] اصفهان در سال ۲۰۰۶ به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب شد.[۴] این شهر به داشتن معماری زیبای اسلامی و بسیاری از بلوارهای زیبا، پل‌های سرپوشیده، کاخ‌ها، مسجدها و مناره‌های منحصربفرد معروف است. این امر باعث شده‌است که در فرهنگ ایرانی اصفهان نصف جهان لقب بگیرد.[۷] میدان نقش جهان یکی از بزرگترین میدان‌های دنیاست و نمونه برجسته‌ای از معماری اسلامی است که توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شده‌است. محتویات ۱ پیرامون واژه ۲ تاریخچه ۲.۱ سده‌های نخست اسلامی ۲.۲ دیلمیان ۲.۳ دوره سلجوقی ۲.۴ دوره صفوی ۲.۵ دوره انقلاب اسلامی و پس از آن ۳ معماری ۳.۱ پیش از اسلام ۳.۲ سلجوقیان ۳.۳ صفویان ۴ جغرافیا ۴.۱ موقعیت جغرافیایی ۴.۲ آب و هوا ۵ جمعیت‌شناسی ۵.۱ زبان ۵.۲ دین ۶ جاهای دیدنی ۶.۱ موزه‌ها ۷ بناها و مکانهای تاریخی ۷.۱ پل‌های تاریخی ۷.۲ بازارهای تاریخی ۷.۳ مسجدهای تاریخی[۳۴][۳۵][۳۶] ۷.۴ خانه‌های قدیمی اصفهان ۸ روز و نماد اصفهان ۹ صنعت و اقتصاد ۱۰ آموزش عالی ۱۰.۱ دانشگاه‌ها ۱۰.۲ آموزش و پرورش ۱۱ بهداشت و درمان ۱۲ ترابری ۱۲.۱ فرودگاه ۱۲.۲ قطار شهری ۱۲.۳ اتوبوس شهری ۱۲.۴ تاکسی ۱۲.۵ پایانه‌ها ۱۳ فضای سبز ۱۴ امکانات فرهنگی ۱۴.۱ نشریه‌ها ۱۴.۲ سینماها و سالن‌های نمایش ۱۴.۳ نگارخانه‌ها ۱۴.۴ کتابخانه‌ها و سالن مطالعه ۱۵ مکان‌های مذهبی ۱۵.۱ مسجدها ۱۵.۲ حسینیه‌ها ۱۵.۳ خانقاه‌ها ۱۵.۴ امام‌زاده‌ها ۱۵.۵ کلیساها ۱۵.۶ کنیسه‌ها ۱۵.۷ گورستان‌ها ۱۵.۷.۱ آرامگاه‌های علماء و اولیاء ۱۶ امکانات ورزشی ۱۶.۱ استادیوم ورزشی ۱۶.۲ زمین چمن ۱۶.۳ سالن سرپوشیده ۱۶.۴ سایر ورزش‌ها ۱۷ غذاهای سنتی ۱۸ ره‌آورد شهر ۱۹ شهرهای خواهر خوانده ۲۰ امنیت ۲۱ جستارهای وابسته ۲۲ پانویس ۲۳ پیوند به بیرون [ویرایش] پیرامون واژه نوشتار اصلی: پیشینهٔ نام اصفهان از روزگاران کهن تا کنون به نام‌های: صفاهان، صفویان، پارتاک، پارک، پاری، پاریتاکن، پرتیکان، جی، رشورجی، سپاهان، سپانه، شهرستان، صفاهان، صفاهون، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی و نصف جهان سرشناس بوده‌است.[۸]پس از فتح توسط اعراب مسلمان و چون در عربی حرف «پ» وجود نداشته بمرور زمان با لهجه و حرف «ص» بصورت «اصفهان» تلفظ گردید. بیشتر نویسندگان بر این باورند که چون این ناحیه پیش از اسلام، به ویژه در دوران ساسانیان، مرکز گردآمدن سپاه بود و سپاهیان مناطق جنوبی ایران، مانند بختیاری، فارس، خوزستان، سیستانو... در این ناحیه گرد آمده و به سوی محل نبرد حرکت می‌کردند، آنجا را «اسپهان» گفته، سپس عربی شده و به صورت «اصفهان» درآمده‌است.[۹] این شهرنام‌های کهن‌تری هم دارد که با نام کنونی آن، هیچ‌گونه پیوندی ندارد، مانند: گابیان، گابیه، جی، گبی، گی، گابا.[۹] برخی اصفهان را معرب (عربی شده) اسپهان یا سپاهان می‌نامند به معنی جایگاه سپاه. شاید در ایران باستان این شهر محل تجمع سپاه بوده گه این چنین نامیده شده‌است.[۱۰] [ویرایش] تاریخچه در طول تاریخ به آسانی نمی‌توان رد شهر اصفهان را به طور پیوسته دنبال نمود. هر چند اصفهان در مرکز فلات ایران قرار داشت. به علت آن که در دوران پیش از اسلام گرانیگاه شاهنشاهی‌های هخامنشی تا ساسانی، قلمرو غربی این شاهنشاهی‌ها و به ویژه میان‌رودان بود، این شهر در کانون توجه این دودمان‌ها قرار نداشت. در طول تاریخ تا دوران اسلامی می‌توان در محل فعلی شهر اصفهان ردپای شهرهای مختلفی تحت نام‌های مختلف، محل‌های مختلف و حتی مردمان متفاوتی را پی‌گیری نمود.[۱۱] در دوران ساسانیان به دستور یزدگرد اول یک پادگان نظامی احتیاطی برای آموزش و اعزام نیروی کمکی احداث گردید - بغیر از این پادگان نیز سه مرکز نظامی در (مرو) و (گرگان) و (تیسفون) نیز بوجود آمده بود. این مراکز دارای نیروی ثابت بوده و فقط «سپاهان» برای تعلیم و اعزام نیروی کمکی پیش بینی شده بود. اصفهان کنونی در قدیم گابای (جی) نام داشت و در آغاز مرکز قبیله پَرِتاکِن[۱۲] (که نام فریدن از آن به‌جا مانده) بوده‌است.[۱۳] چهارباغ عباسی به نظر می‌آید نام اسپهان (به معنی جایگاه ارتش) از روزگار ساسانیان به بعد جایگزین نام گی شده‌باشد. آن‌گونه که در سرگذشت‌نامه‌ها آمده، سواره‌نظام ساسانی به هنگام صلح در سبزه‌زارهای پیرامون اسپهان به‌ویژه در بخش غربی این شهر تا دامنه‌های کوه‌ها و سرچشمهٔ زاینده‌رود استقرار می‌یافت.[۱۴] اسپهان از آن‌جا که ولیعهدنشین ساسانیان بود امتیازی نسبت به شهرهای ایران آن زمان به‌دست آورد.[۱۴] در زمان ساسانیان گاه اسپهان و گاه ارمنستان ولیعهدنشین شاهنشاهی ایران بود ولی اسپهان این امتیاز دیگر را نیز داشت که نشیمن‌گاه و قلمرو نفوذ واسپوهران یا اعضای هفت خانواده بزرگ ایرانی صاحب نفوذ در پادشاهی نیز بود.[۱۵] هر چند در دوران اسلامی منطقه جغرافیایی اطراف شهر نام اَسپاهان که نام تقسیم بندی حکومتی زمان ساسانیان بوده‌است را حفظ کرده‌است. در هنگام حمله اسکندر مقدونی به ایران، این شهر مرکز گابیوها[۱۶] بوده‌است و از آن تحت عنوان گابای یا تابای[۱۷] نام برده شده‌است.[۱۱] [ویرایش] سده‌های نخست اسلامی در سده‌های آغازین اسلامی، منابع اسلامی از دو شهر در مکان فعلی شهر اصفهان نام می‌برند؛ شهری بنام جَی در مکان فعلی محله جی و دیگری شهری در سه کیلومتری غرب جی با نام یهودیه که جمعیتی قابل توجه از یهودیان را در خود جای داده بود.[۱۱] نام جی بعدها به شهرستان و تغییر پیدا کرد و از یهودیه با عنوان جهودستان نیز یاد شده‌است.[۱۸] عرب‌ها اسپهان را در سال ۲۳ هجری تصرف کردند و این شهر نیز مانند دیگر شهرهای ایران تا آغاز سدهٔ چهارم هجری زیر سلطهٔ اعراب قرار داشت. در زمان خلیفه منصور عباسی در دهکدهٔ خشینان (احمدآباد امروزی) کاخی بزرگ بنا شد و بارویی به گرد شهر اصفهان کشیده‌شد و خشینان به جویباره (یهودیه) پیوسته‌شد.[۱۹] [ویرایش] دیلمیان در سال ۳۱۹ ه. ق. مردآویج زیاری با سپاهش از گیلان، اصفهان را آزاد کرد و این شهر را به پایتختی برگزید و جشن سده را با شکوه بسیار در این شهر برپا کرد.[۲۰] در سال ۳۲۷ قمری این شهر به دست رکن‌الدوله دیلمی افتاد که وی نیز اصفهان را پایتخت خود قرار داد. پس از آن شهر اصفهان پیشرفت پیشین خود را بازیافت و کانون گرد هم آمدن دانشوران و سرایندگان شد.[۱۹] [ویرایش] دوره سلجوقی نمای درونی مقبره خواجه نظام‌الملک، اصفهان در بهار ۴۴۲ هجری قمری طغرل سلجوقی اصفهان را پس از یک محاصره طولانی و ویرانگر گشود. البته شهر به زودی به تدبیر ابولفتح مظفر نیشابوری که از طرف طغرل به حکومت اصفهان منسوب شده بود، بازسازی شد، ۵۰۰،۰۰۰ دینار خرج ساخت بناها شد و سه سال از مردم هیچ مالیاتی گرفته نشد. توسعهٔ سریع شهری، مردمی که در جریان درگیری‌ها گریخته بودند را دوباره به شهر کشاند،همچنین طغرل پایتخت حکومتش را از ری به اصفهان منتقل کرد. گسترش شهر در زمان آلب ارسلان نیز ادامه یافت، اما در دوران ملکشاه و وزیر باتدبیرش خواجه نظام الملک طوسیبود که شهر به اوج شکوهش رسید به طوری که جمعیت شهر دو برابر شد و بناهای بسیاری در آن ساخته شد.[۲۱] [ویرایش] دوره صفوی در سال ۱۰۰۶ هجری قمری شاه عباس صفوی پایتخت صفویه را از قزوین به اصفهان منتقل کرد، مولف عالم آرای عباسی سبب این انتقال را علاقه شاه عباس به طبیعت اصفهان می‌داند. دوری از مرزها، کاهش دادن قدرت قزلباشان، بهبود تجارت و ترس شاه عباس از پیشگویی منجمانی که ماندنش را در قزوین برای جانش خطرناک دانسته بودند از دیگر دلایل ذکر شده برای این انتقال است. گزیدن اصفهان به عنوان پایخت توسط شاه عباس، نتایج مثبتی برای این شهر به بار آورد، مسجدها، آب انبارها و کاروانسراهای بسیاری در شهر ساخته شد، به ابتکار شیخ بهایی شبکه‌های کامل ارتباطی و آبیاری پدید آمد و با بنیان نهادن شهر بازرگانی نجف آباد در چند کیلومتری غرب اصفهان برای تهیه آذوقه شهر، زیربنای زراعی استواری برای پایتخت جدید پدید آمد.[۲۲] [ویرایش] دوره انقلاب اسلامی و پس از آن در ۱۴ مرداد ۱۳۵۷ تظاهرکنندگان اصفهانی که برای هفتم کشته شدگان حادثه مشهد به خیابان‌ها آمده بودند و البته برخی شان نیز مسلح بودند بیشتر قسمت‌های شهر را به تصرف درآورند و آیت الله خادمی را که چندی پیش از آن بازداشت شده بود آزاد کردند، ناآرامی‌های دو روزه اصفهان با اعلام حکومت نظامی توسط دولت و با هجوم نیروهای ارتش که به کشته شدن بیش از صد تظاهر کننده انجامید، پایان یافت. این نخستین بار از سال ۱۳۳۲ بود که در مرکز یک استان حکومت نظامی اعلام می‌شد.[۲۳] [ویرایش] معماری [ویرایش] پیش از اسلام از دوره قبل از اسلام، چیزی به جز بقایای آتشکده‌ای در کوه آتشگاه، اکتشافات اندکی در تپه اشرف و همچنین پل شهرستان (متعلق به دوران ساسانیان) بجا نمانده‌است که از میان آن سه، تنها بنای برپا و برجا پل شهرستان است. بیشتر آثار تاریخی بجا مانده در مربوط به دورهٔ اسلامی است. آثاری از تمامی دوره‌های تاریخی پس از اسلام بجا مانده‌است اما بویژه آثار دو دوره باشکوه از تاریخ اصفهان یعنی دورهٔ سلجوقی و دورهٔ صفوی برجستگی ویژه‌ای دارد، که هر کدام دارای ویژگی‌ها و سبک معماری یگانه خود است. [ویرایش] سلجوقیان معماری سلجوقیان - که بویژه در مسجد جامع نمود می‌یابد - ساده و بی‌پیرایه اما با ظرافت فراوان است. از ویژگی‌های دیگر معماری این دوره سکوت و درونگرایی به دور از هر گونه جلوه‌گری آن است. بجای آنکه بیننده تحت تأثیر آنی آن قرار گیرد، آرام آرام زیبائی و عظمت اسرار آمیز آن را در جای خود احساس می‌کند. برخلاف معماری و هنر دوره صفوی که توجه به جلوه‌های رنگ و نور و چشمگیری و درخشندگی از ویژگی‌های آن است. آرامگاه ملکشاه و سلطان سنجر و خواجه نظام الملک از آثار تاریخی این دوره در شهر اصفهان می‌باشد. یکی از قدیمی ترین شهرهای اصفهان شهر گز در ۱۰ کیلومتری اصفهان است یکی از آثار مهم باقی مانده در این شهر مسجد جامع شر مربوط به دوره سلجوقیان است. [ویرایش] صفویان میدان نقش جهان که معماری دوران صفویان در آن کاملا نمایان است. در سال ۱۰۰۰ هجری قمری بدستور شاه عباس اول پایتخت صفویان از قزوین به اصفهان انتقال یافت دراین زمان جمعیت اصفهان به یک میلیون نفر رسید وبه شدت از نظر مراکز تجاری وفرهنگی ترقی نمود.[۲۴]عصر صفوی، عصر کمال و شکوفایی نبوغ معماری و شهرسازی در ایران است. هنرمندان شهر جلفای آذربایجان اوج شکوه معماری ایران را در اصفهان به نمایش گذاشتند. زیباترین و با شکوه‌ترین آثار معماری ایران در همین دوره، توسط معماران خلاق و هنرمندی چون محمدرضا و علی اکبر اصفهانی آفریده شد. در زمان شاه عباس اول صفوی پایتخت از قزوین به اصفهان منتقل شد. اصفهان در مرکز امپراتوری صفوی قرار داشت و نسبت به قزوین به خراسان نزدیک تر بود. موقعیت جفرافیایی این شهر موجب افزایش سرعت عکس‌العمل شاه در مقابل تهدیدات ازبکان و عثمانیان بود. شاه عباس بدون ایجاد تفییرات عمده در بخش قدیمی شهر، بخش‌های جدیدی را به آن افزود. میدان نقش جهان، دولتخانه و خیابان چهارباغ در کنار بخش‌های قدیمی شهر ساخته شدند. از ویژگیهای مهم در شیوهٔ معماری این دوره، علاوه بر استحکام و زیبایی ساختار، درخشش بیان است. در آثار این دوره تابش رنگ و نور، و جذابیت سطوح و شکوه چشمگیر آنها، احساس زیبائی خیره کننده‌ای در بیننده ایجاد می‌کند و طنین رنگها و سطوح مکرر کاشیهای درخشان به منظره‌ای شفاف، مجرد و روحانی تبدیل می‌شود. معماری این دوره از لحاظ وسعت و کارآیی، بسیار متنوع است و در تمامی ابعاد حیات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم حضوری زنده و پویا دارد. باشکوه‌ترین مساجد، عظیمترین میدانها، زیباترین پلها و خیابانها، بزرگ‌ترین بازارها، مدرسه‌ها، و کاروانسراها در این عصر ساخته شد. و همه در نوع خود در اوج کمال هنری، استحکام و کارآیی و بعضی چنان باشکوه و زیبا و کامل، که گاهی نمی‌توان باور کرد که انسانی ناچیز آن را پدید آورده باشد. مسجد امام واقع در میدان نقش جهان از زوایه‌ای دیگر [ویرایش] جغرافیا [ویرایش] موقعیت جغرافیایی اصفهان در ۴۳۵ کیلومتری تهران و در جنوب این شهر قرار دارد. شهر اصفهان دارای طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۳۹دقیقه و ۴۰ ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۳۸ دقیقه و ۳۰ ثانیه شمالی می‌باشد. محدوده شهری آن به چهارده منطقه شهری تقسیم می‌شود و در خارج از محدوده شهری نیز از غرب به سمت خمینی شهر و نجف آباد، از جنوب کوه صفه و سپاهان شهر، از سمت شمال به شاهین شهر و از شرق نیز به منطقه بیابانی منتهی می‌شود.[۲۵] اردستان خورزوق و دولت آباد شاهین شهر خوراسگان خمینی شهر    اصفهان     بهارستان کوه صفه درچه‌پیاز سطح شهر از سطح عمومی دریاها حدود ۱۵۷۰ متر ارتفاع دارد و در قسمت شمالی و شرقی به کویر محدود می‌گردد و در قسمت غربی و جنوبی نیز به سلسله کوه‌های زاگرس منتهی می‌شود. کوهستان کرکس در پنجاه کیلومتری شمال اصفهان و زرد کوه بختیاری در جنوب غربی آن قرار دارد. وجود آبهایی همانند زاینده رود که از کوه‌های زاگرس به ویژه زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته دلیل پیدایش این شهر می‌باشد. شهر اصفهان بر روی دشتی به نسبت هموار با شیبی در حدود ۲ درصد و به طرف شمال شرقی بنا گردیده‌است. [۲۶] در طی سده‌های گذشته نیز به سبب وجود آب فراوانتر و آلودگی کمتر در سمت جنوب غربی توسعه بیشتری یافته‌است. [ویرایش] آب و هوا اصفهان نمودار آب و هوا (راهنما) ژ ف م آ م ژ ژ آ س اُ ن د     ۲۰   ۱۰ ۳−     ۱۰   ۱۶ ۰     ۴   ۲۴ ۷   ۰   ۳۱ ۱۲   ۰   ۳۵ ۱۷   ۱   ۳۶ ۱۸   ۱   ۳۳ ۱۶     ۹   ۲۸ ۱۱     ۱۹   ۲۲ ۷     ۱۸   ۱۷ ۱     ۱۴   ۱۲ ۳−     ۱۷   ۸ ۵− میانگین بالاترین و پایین ترین دما به مقیاس سانتیگراد بارندگی به مقیاس میلی‌متر مقیاس فارنهایت و اینچ ژ ف م آ م ژ ژ آ س اُ ن د     ۰٫۸   ۵۰ ۲۷     ۰٫۴   ۶۱ ۳۲     ۰٫۲   ۷۵ ۴۵   ۰   ۸۸ ۵۴   ۰   ۹۵ ۶۳   ۰   ۹۷ ۶۴   ۰   ۹۱ ۶۱     ۰٫۴   ۸۲ ۵۲     ۰٫۷   ۷۲ ۴۵     ۰٫۷   ۶۳ ۳۴     ۰٫۶   ۵۴ ۲۷     ۰٫۷   ۴۶ ۲۳ میانگین بالاترین و پایین ترین دما به مقیاس فارنهایت بارندگی به مقیاس اینچ این شهر در منطقه‌ای نیمه کویری در مرکز ایران و در کنار زاینده‌رود قرار گرفته که از زردکوه بختیاری سرچشمه می‌گیردو به باتلاق گاوخونی می‌ریزد و از مراکز گردشگری، فرهنگی و اقتصادی ایران محسوب می‌شود. زاینده‌رود بزرگترین رود فلات مرکزی ایران از کوه‌های بختیاری سرچشمه گرفته و از میان اصفهان می‌گذرد. همچنین جنگل ناژوان از مناطق خوش آب و هوای حاشیه زایند‌ه‌رود می‌باشد، از دیگرمناطق طبیعی قابل گشت و گذار اصفهان می‌توان به کوه کلاه قاضی و کوه صفه اشاره نمود. منطقه کلاه قاضی یک پارک ملی است با نام پارک ملی کلاه قاضی که محل زیست جانوران زیادی مانند کل، پازن، بز، آهو، وعقاب است. اقلیم شهر اصفهان در شمال و شرق از منطقه کویری تاثیر گرفته و در جنوب به جهت وجود کوه صفه از هوای خنک تری بهره‌مند است. آب و هوای اصفهان به طور کلی معتدل و خشک است و مقدار بارش باران و برف به نسبت کمی دارد. حداکثر درجه حرارت در تابستان ۴۰ درجه سانتی‌گراد است که تابستانهایی گرم و خشک را می‌سازد. [ویرایش] جمعیت‌شناسی نوشتار اصلی: جمعیت‌شناسی اصفهان جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱٬۵۸۳٬۶۰۹ تن برآورد شده‌است. اصفهان از دیرباز از مهمترین مراکز شهرنشینی در فلات ایران به شمار می‌رفته‌است. در ۵ دیماه ۱۳۱۹ در زمان رضاشاه برای اولین بار در ایران به سبک اروپای در اصفهان از مردم سرشماری بعمل آمد و ۲۰۴ هزار و ۶۰۰ تن را ساکن شهر اصفهان گزارش کردند. [ویرایش] زبان نوشتار اصلی: لهجه اصفهانی نوشتار اصلی: گویش کلیمیان اصفهان مردم اصفهان به زبان فارسی و لهجه اصفهانی صحبت می‌کنند. از ویژگی‌های لهجه اصفهانی اضافه کردن حرف «س» به آخر واژگان می‌باشد، که به جای واژه «است» استفاده می‌شود. همچنینارامنه اصفهان نیز به زبان ارمنی سخن می‌گویند. [ویرایش] دین کلیسای وانک اسلام دین حاضر شهر محسوب می‌شود ولی از سده‌های پیش ارامنه، یهودیان و سایر اقلیتهای مذهبی نیز در شهر زندگی می‌کرده‌اند. جلفا که در جنوب اصفهان قرار گرفته منطقه‌ای است که بیشتر ارمنی نشین می‌باشد و از منطقه‌های خوب شهر نیز قلمداد می‌شود. اصفهان شهری است که اسلام به صورت تدریجی و آرام آرام به رضا و رغبت از سوی مردم اصفهان پذیرفته شد. یکی از صحابه رسول خدا و از شیعیان امام علی(ع) به نام «عبدالله بن بریر خزاعی» اسلام را به اصفهان آورد.[۲۷] یهودیان اصفهان از قدیمی ترین اهالی این شهر می‌باشند که در گذشته در محله جویباره (اصفهان) ساکن بوده‌اند ولی اکنون بیشترشان به خارج کشور مهاجرت کرده‌اند، معدود یهودی‌های باقی مانده هم بیشتر در خیابان فردوسی ساکن هستند. [ویرایش] جاهای دیدنی اصفهان سرشار از آثار هنری و تاریخی است که میدان نقش‌جهان، مسجد امام، خانه خان (خوراسگان)، امام زاده ابو العباس (خوراسگان) مسجد شیخ لطف الله، منار جنبان، برج کبوترخانه، گذرچهارباغ عباسی، سبزه میدان، کاخ چهلستون، آتشگاه اصفهان، کاخ عالی‌قاپو، کاخ هشت‌ بهشت، کلیسای وانک، حمام علیقلی آقا، مدرسه چهارباغ و هتل عباسی از بارزترین آنها هستند.[۲۸][۲۹][۹][۳۰] [ویرایش] موزه‌ها اصفهان به جهت داشتن موزه‌های مختلف و با ارزش مشهور است که از آن میان می‌توان به موزه‌های زیر اشاره نمود.[۳۱] موزه هنرهای معاصر اصفهان موزه هنرهای تزیینی اصفهان موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی اصفهان کاخ موزه چهل ستون موزه کلیسای وانک موزه تاریخ طبیعی اصفهان موزه علوم و فنون آموزش پرورش اصفهان موزه آب اصفهان موزه شهدای اصفهان گنجینه سنگ نوشته‌های تخت فولاد باغ موزه پروانه‌ها [ویرایش] بناها و مکانهای تاریخی [ویرایش] پل‌های تاریخی سی و سه پل پل چوبی، پل شهرستان، پل مارنان، سی و سه پل یا پل الله وردیخان و پل خواجو و پل زمان خان [۳۲]